درزمانهای خیلی دور بافنده افشاری طرح قالی را بااستعداد وذهنیت خود همزمان با بافت قالی خلق می کرد.
گاه حوادثی تلخ وشیرین درطول مدت بافت فرش اتفاق می افتاد وسبب می شد طرح ورنگ آمیزی ابتدا وانتهای فرش تفاوتی فاحش داشته باشد.
درواقع طرحها زاییده فرهنگ ورسوم وباورهای ملی ومذهبی مردم منطقه بوده است.
بتدریج طرحهای ذهنی بر تکه فرشهایی که (اورنک) نامیده می شد بافته شده وماندگار شد.
اورنکها خانه به خانه وروستا به روستا بین بافندگان دست به دست میشد وبتدریج اعمال نظروایده های مختلف اورنکها رابه تکامل رساند . بعضی ازاین اورنکها امروزه بعنوان شاهکارهای بی نظیر هنری نگهداری میشوند.
طبیعی است که این طرحها (اورنکها) به نسبت فاصله روستاها ورسوم محلی وباورهای طایفه ای متفاوت بود وهرروستا وطایفه طرح خاص خودرامی بافت. این اورنکها به نام روستای محل بافت یا شخص طراح یا بافنده اورنکویا موضوعی که ایده طرح از آن اقتباس میشده شهرت یافت.
بعدها اورنکها برروی کاغذهای شطرنجی طراحی شد وتبادل طرحها والگو پذیری ازنقشه های مناطق دیگر طرحهایجدیدتر ومتفاوتی بوجود آورد.
از طرحهای مشهور افشار میتوان به : قوشخانه- مران- همپا- آغبلاغ- چراغتپه و....که نام روستاهای محل بافت هستندیا حاج قهرمان خانی- میناخانی- خانم جیران و....که نام طراح هستند ویا نقشه های شکارگاه- زیرخاکی- گلفرنگ -مرغ آتشخوار- شاه عباسی افشار- بته (بوته)و...که نام موضوع طرح هستند اشاره کرد.
طرحهای منطقه بیجار بیشتر دسته گلهایی زیبا بارنگهای شاد قرمز- صورتی-آبی وزرد بصورت افشان یالچک ترنجبا اسلیم های قشنگ واکثرا درزمینه های کرم لاکی وسورمه ای راشامل می شود.
رایج ترین طرحهای افشار که امروزه بافته می شود عبارتند از : ماهی با لچک ترنج قوشخانه - ماهی با لچک ترنجمران - ساده ماهی - شاه عباسی- گلفرنگ افشان - گلفرنگ با لچک ترنج مران - شکارگاه - دسته گل وغیره طرحهای جدید دیگری که بیشتر ترکیبی از نقشه های سایر مناطق ونقشه های افشاری است بافته می شوند که مورد استقبال زیادی قرار گرفته است
یکی از مشخصه های فرش افشار بیجار رنگهای گرم - زنده وشاد آن است.تضاد دررنگهای بکاررفته را بافنده افشاری ازفرهنگ وطبیعت محل زندگی خود الهام گرفته است. رنگبندی فرشهای بیجار قدیمی با رنگ لباسهای الوان محلی وطبیعت رنگارنگ آذربایجان وکردستان همخوانی دارد.
فرش افشاربیجار مانند مردم منطقه قدمتی طولانی دارد وروزهای پرفرازونشیب بسیار گذرانده است. زمانی دراوج وشکوفایی وگاه دراسارت تحجرورکود بوده است وباگذرازاین روزها خط سیر تکامل خودرا طی کرده است.رنگ آمیزی قالیها هم باگذشت زمان تغییراتی کرده است.
فرشهای بیجار بیشتردرزمینه لاکی- سورمه ای وسفید وندرتا آبی- طلایی- سبز- خاکی ورنگهای دیگر بافته می شود وعلاوه بررنگهای فوق ازرنگهای فیروزه ای- زرد- صورتی- آجری- شتری وغیره درگلهای داخل زمینه استفاده می شود.
تعداد رنگهای بکار رفته معمولا کمتراز 20 رنگ وبه ندرت بیشتر از آن است.
بیجار فرشی است با تراکم بالا وپرز فشرده و نسبتا بلند که در زمره فرشهای روستایی باف ایران بشمارمیرود.گره فرشهای بیجار ترکی وخواب گره رو به پایین وسمت راست فرش است ودرشهرها وروستاهای مختلف منطقه به صورت لول – نیم لول وتخت بافته می شود.
تکنیک بافت- طرح- رجشمار و رنگ آمیزی درمناطق مختلف متفاوت است وبه دو صورت گره با انگشت وگره باقلاب بافته می شود.درمناطق افشار تکاب وبیجارودیواندره گره زدن الیاف وپود دهی قالی به کمک انگشتان دست است وبافنده پس ازاتمام گره ها در هررج ابتدا پود زیر را ازمیان تارها ردکرده باوسیله ای به نام دفه با شدت کمی می کوبد سپس پود رو را که نخی نازک است با کمک دفه ای کوچک بصورت مارپیچ دور تارها پیچیده وبر روی گره ها می خواباند. بعد طنابی که ترکها (باسترق) وکردها (سرپو) می نامند ازبین تارها عبور داده با دفه ای بزرگ به شدت می کوبد و باسترق یا سرپو را برمی دارد. وشیرازه رادر حین بافت می پیچد. ضربات سنگین دفه باعث فشرده شدن گره ها وپودها به هم شده وبافته ای با استحکام واستقامت زیاد خلق می شود.
درمناطق بوکان و سقزالیاف پشم وابریشم باکمک قلاب گره زده می شود وپودها با وسیله ای سیخ مانند که شیش نام داردبرروی هر رج قرارمی گیرد وبزرگی وشدت ضربات دفه کمتر از منطقه افشاروبیجار است به همین دلیل شکستگی طرحها که سابقا درفرشهای بیجار بسیار دیده می شد کمتر است واکثر نقشه ها گلدار وفرشهای گرد با این روش بافته می شود وشیرازه پس از اتمام بافت قالی پیچیده می شود.
درایام قدیم بیشترمصالح فرشبافی درمحل تهیه می شده وافرادزیادی اززنان ومردان روستایی وشهری منطقه به تهیه وتولید مصالح فرشبافی اشتغال داشته اند.
پشم سفیداز گله های گوسفند درشمال کردستان تامین می شده و خرید وفروش پشم کاری پررونق بوده است. زنان بسیاری هم در روستاها علاوه برانجام کارهای روزمره به ریسیدن پشم و تهیه الیاف وچله وپود پشمی که خود هنری بزرگ است اشتغال داشته اند.
بیشتر گیاهان رنگزا درطبیعت منطقه افشار به وفور یافت می شد. نیل وروناس وقرمزدانه هم مثل قیچی وچاقوودفه ازتبریزوهمدان می آمده است.
چوب دارهای قالی را باغهای منطقه تامین می کرد که نجاران از چوبهای خشک شده درست می کرده اند.
امروزه بیشتر مصالح فرشبافی منطقه رااز تبریزمی آورند. چله وپود پنبه والیاف پشمی ماشین ریس که ازپنبه وپشم
مرغوب وارداتی وداخلی درکارخانه ها تولید ورنگ می شود ونیزابریشم درجه یک رنگ شده وچله ازجنس ابریشم که ازقم وکاشان تهیه می شود مصالح اصلی اکثر فرشهای افشار است.
امروزه علاوه بردارهای چوبی از دارهای آهنی هم استفاده می شود.
یکی ازمشخصه های فرش افشار بیجارمصالح خوب ومرغوب آن است